Технологическая карта по татарскому языку на тему Алмашлык

УкытучыАрсланова Гөлия Мөхәммәтлатыйп кызы
Предмет Татар теле
Тема Алмашлык
Максат1) алмашлык турында төшенчә бирү,
2) алмашлык буенча алган белемне күнегүләрдә дөрес итеп куллану;
3) дәрестә дустыңа карата ярдәмлек хисләре тәрбияләү.
3)Тәрбияви максат: әхлак тәрбиясе бирү.    
Бурыч  Укучыларда   тел культурасын үстерү; заман таләпләренә җавап бирә алырлык әхлаклы, сәламәт шәхес тәрбияләү, иҗади фикерләү сәләтен үстерү.
Планлаштырылганнәтиҗәләр Шәхси:
Төркемнәрдә эшләгәндә, бер-берсенә игътибарлы булырга өйрәтү, җаваплылык хисе тәрбияләү.
Метапредмет:
Танып-белү:
Кирәкле информацияне эзләп табу;
Уй-фикерне язма һәм әйтмә формада аңлау һәм ирекле оештыру;
Коммуникатив:
Аралашу максатына һәм шартларына туры китереп, үз фикереңне җитәрлек дәрәҗәдә тулы һәм төгәл итеп әйтә белү; ана теле грамматикасының, синтаксисының нормаларына туры китереп, монолог төзү һәм диалогта катнашу осталыгына ия булу;
Регулятив:Билгеле һәм билгеле булмаганны чагыштырып, хәл ителергә тиешле уку бурычын кую.
Бирелгән үрнәктән тайпылыш һәм аермалык булу-булмавын ачыклау өчен, эш алымын һәм аның нәтиҗәсен бирелгән эталон-үрнәк белән чагыштыру
Предмет: алмашлыкларны сөйләмдә дөрес куллану
Көтелгән нәтиҗә  Логик фикер йөртү, чагыштыру, анализ, гомумиләштерү, нәтиҗә ясау; бүгенге тормыш мисалында әхлак сыйфатлары формалаштыруУУГ Шәхси:  әйләнә-тирәдәгеләргә яхшы мөнәсәбәт.
Регулятив: үз-үзеңне көйләү; белгән һәм белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү.
Танып – белү :  эшчәнлек барышын һәм нәтиҗәләрен тикшереп  һәм бәяләп бару.
Коммуникатив: партнер  гамәлләре белән идарә итү, фикереңне әйтә белү, иптәшең белән аралашу әдәбе.
Төп төшенчәләр Алмашлык, функциясе, төркемчәләре.
Предметара бәйләнеш Татар теле, әдәбият
Төп ресурслар Ф.Ю.Юсупов,Ч.М.Харисова, Р.Р Сәйфетдинов  Татар теле: 6 сыйныф Татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен УКУ ӘСБАБЫ. –  Казан: ТАТАРСТАН КИТАП НӘШРИЯТЫ, 2014
Дәреснең тибы Яңа белемнәрне үзләштерү дәресе
Эшне оештыру Фронталь, төркемдә, парларда, индивидуаль.
Чыганаклар Дәреслек, сүзлекләр, эш дәфтәрләре, презентация
Җиһазлау Экран, ноутбук, карточкалар
Дәрес этаплары Укытучы эшчәнлеге Укучы эшчәнлеге УУГ
Мотивлаштыру
2 мин.
Максат: уңай психологик халәт тудыру.
Укучыларны уку эшчәнлегенә тарту Дәрестә төркемнәрдә эшләү кагыйдәләрен искә төшерәләр: башкаларны тыңла, үз фикереңне ачык әйт, игътибарлы бул.
Бер-берсенә яхшы теләкләр теләү Шәхси: әдәп-әхлак кагыйдәләрен искә төшерү, бер-берсенә уңышлар теләү
Актуальләштерү
6 мин.
Максат: яңа белем алуга әзерлекне тикшерү, аның темасын формалаштыру.
Үткән дәрестә өйрәнелгән лексиканы искә төшертү.
БРТ форматындагы биремнәрне вариантлап тикшерү.
Өй эшен тикшерү.
Фигыльнең нигезен искә төшерү.
БРТ форматындагы биремнәрне вариантлап тикшерү.
Өй эшен тикшерү
Бер сүз эзлим, сиңа әйтер өчен,
Матурмы ул, әллә түгелме –
Тик беркем дә әйтмәгән сүз булсын,
Тетрәтсен ул синең күңелне.
Әгәр ул сүз кара төндә туса,
Күкне ярып, таңны уятсын.
Таратсын ул бөтен болытларны,
Офыкларга якты ут яксын.
Әгәр ул сүз салкын көздә туса,
Алда кышлар көтеп торганда -
Өр-яңадан сайрар кошлар кайтсын
Ятимләнеп калган урманга.
Ф. Яруллин
Бирем
1) 1нче вариант 1 нче строфадан
2) 2 нче вариант 2 нче строфадан
3) 3 нче вариант 3 нче строфадан
Биремнәр:
1) 1нче вариант төшем, 2нче вариант урын-вакыт, 3нче вариант юнәлеш килешендәге исемне язып алыгыз.
2) Ничә фигыль бар? Җавапны сан белән языгыз.
3) Сыйфатларны язып алыгыз.
4)Текст нәрсә турында? 1-2 җөмлә белән аңлатып языгыз.
Җавапларны тактадан карап төзәтү. Үзбәя кую Регулятив: үзләштерелгән белән таныш булмаганны чагыштырып, хәл ителергә тиешле уку бурычын кую.
Эшкә кызыксыну тудыру.
Максат: 
дәреснең темасын билгеләү
Көтелгән нәтиҗә: алмашлыкны өйрәнүгә кызыксынучан-лык;
әхлаклы булырга омтылу  Эшкә кызыксыну тудыру.
Карточкаларда
авыр язылышлы сүзләр бирелгән. Аларның хәрефләре төшеп калган. Сүзләрне язабыз. Иптәшләр белән алышып, яшел паста белән тикшерәбез.Төшеп калган хәрефләрдән дәреснең темасы чыга.
Бирелгән сүзләрдә төшеп калган хәрефләрне куеп языгыз
Дәв..., гаде..., әм...а, г...дәт, мә...әкать, һәйкә..., фиг...ль, тән...ыйть.
Шул төшеп калган хәрефләрне бергә куеп карыйк. Нинди сүз чыкты? Без өйрәнәчәк тема – алмашлык. Бирелгән сүзләрдә төшеп калган хәрефләрне куеп язалар
Дәв..., гаде..., әм...а, г...дәт, мә...әкать, һәйкә..., фиг...ль, тән...ыйть.
Без өйрәнәчәк тема – алмашлык.
Карточкаларда
авыр язылышлы сүзләр бирелгән. Аларның хәрефләре төшеп калган. Сүзләрне язабыз. Иптәшләр белән алышып, тактадан карап, яшел паста белән тикшерәбез.Төшеп калган хәрефләрдән дәреснең темасы чыга.
Регулятив эшчәнлек (укучылар тарафыннан белгән яки әлегечә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү)
Танып-белү эшчәнлеге
Коммуникатив эшчәнлек(сораулар куелышы, информация табу, иптәшеңнең үз-үзен тотышы белән идарә итү, фикереңне әйтә белү)
Аңлау өчен авыр тоелган сорауны ачыклау өчен сынап карау этабы
4 мин.
Максат: укучының нинди авырлык белән очрашуын билгеләү
Проблема тудыра.
Экранда җөмләләр.
Бирем. Җөмләләрдәге төгәлсезлекне табып төзәтергә. Марат мәктәптә укый.
Марат 6 нчы сыйныф укучысы.
Маратка 12 яшь.
Маратның дуслары күп.
Марат мәктәптә укый.
Ул 6 нчы сыйныф укучысы.
Маратка 12 яшь.
Аның дуслары күп. Экрандагы җөмләләрне укыйлар. Җөмләләрдәге төгәлсезлекне табып төзәтәләр.
Марат мәктәптә укый.
Марат - 6 нчы сыйныф укучысы.
Маратка 12 яшь.
Маратның дуслары күп.
Марат мәктәптә укый.
Ул 6 нчы сыйныф укучысы.
Маратка 12 яшь.
Аның дуслары күп.
Нәтиҗә:
алмашлыклар сүзләрне (исемнәрне) алмаштырып килә
- кабатлаулардан коткара
- сөйләмне матур яңгырашлы, җыйнак
итә Коммуникатив: информацияне эзләү һәм туплауда инициативалы хезмәттәшлек.
Кыенлыктан чыгу планы. (яңа белемнәрне куллану).
5 мин.
Максат: кыенлыктан чыгу юлларын ачыклау Укучыларны проблеманы хәл итүгә оештыру.
158 нче күнегүне эшлиләр. 1 нче вариант – 1 нче абзацтан, 2 нче вариант – 2 нче абзацтан, 3 нче вариант – 3 нче абзацтан алмашлыкларны табып әйтәләр.
158 нче күнегүне эшлиләр. 1 нче вариант – 1 нче абзацтан, 2 нче вариант – 2 нче абзацтан, 3 нче вариант – 3 нче абзацтан алмашлыкларны табып әйтәләр.
Коммуникатив: проблеманы ачыклау, тәңгәлләштерү, аны хәл итүнең альтернатив юлларын эзләү һәм бәяләү.
Планны тормышка ашыру/яңа белемне куллану.
6 мин.
Максат: алмашлыкның төркемчәләрен белү Таблица буенча алмашлыкның төркемчәләре аңлатыла.

Нинди сүз төркемнәрен алыштыра?
Ничек беләбез?
Шуннан чыгып, нинди алмашлыклар дип әйтә алабыз?
158 нче күнегүне эшлиләр. 1 нче вариант – 1 нче абзацтан, 2 нче вариант – 2 нче абзацтан, 3 нче вариант – 3 нче абзацтан алмашлыкларны табалар һәм бирелгән таблицага куеп язалар.
Нәтиҗә:
исемнәрне, сыйфатны, сан һәм рәвешне алмаштырып килә
Нинди сүз төркемен алыштыруларына карап,
алмашлыклар түбәндәге төркемчәләргә бүленәләрМи-сал Со-ра-
вы Нинди сүз төркемен алыштыра? Нинди алмашлык була?
Ул ничә еллардан бирле шунда тора иде. кем?
ничә
кайда (тәрәзә башында) исемне алыштыра
санны алмаштыра
исемне алыштыра
исем алмашлыклары
сан алмашлыклары
исем алмашлыклары
Чынлап та, шулай булып чыкты. Монда Чыпчык яши дип тормадылар, алар көне буе өздереп-өздереп сайрадылар.
ничек?
кайда (тәрәзә башында)
кемнәр? рәвешне алыштыра
исемне алыштыра
исемне алыштыра
рәвеш алмашлыклары
исем алмашлыклары
Чыпчыкның сыерчыкларга бик ачуы килде, аларга ямьсез тавышы белән җикеренде:
-Сез бөтен тынычлыгымны боздыгыз. Ичмасам, чыпчыклар төсле сайрый алсагыз икән...
кемнәргә?
кем?
ниниди?
санны алыштыра Коммуникатив: карар кабул итү һәм аны тормышка ашыру.
Үз-үзеңне тикшерү өчен мөстәкыйль эш.
6 мин.
Максат: үзләштерелгән белемнәр буенча нәтиҗә ясау.
Тест эшләү Укучылар, дәреслекне кулланып, мөстәкыйль рәвештә тест эшлиләр.
Слайдтагы дөрес җаваплар белән чагыштыралар.
“Алмашлык” темасына тест
1. Лексик- грамматик билгеләре белән алмашлык нинди сүз төркеменә карый?
1) мөстәкыйль;
2) бәйләгеч;
3) модаль.
2. Алмашлыкка туры килгән билгеләмәне күрсәтегез.
1) эш яки хәлнең яисә билгенең билгесен белдерә;
2) предметның билгесен белдерә;
3) исем, сыйфат, рәвеш, сан сүз төркемнәрен алмаштырып, аларның мәгънәләренә ишарә итә.
3. Ул ничә еллардан бирле шунда тора иде. (А. Алиш.)
Бу җөмләдә ничә алмашлык бар?
1) 1;
2) 2;
3) 3.
4. Алмашлыклар нинди әһәмияткә ия?
1)сөйләмне җәенкеләндерәләр;
2) сөйләмгә образлылык өстиләр;
3) бер үк сүзне кабатлаудан котылдыралар, сөйләмне җыйнакландыралар.
5. Ул аннан-моннан гына эшләргә ярата.
Аннан-моннан сүзе – нинди алмашлык?
1) исем алмашлыгы;
2) рәвеш алмашлыгы
3) сан алмашлыгы;
4) сыйфат алмашлыгы.
6. 3.Туган яктан гүзәл җир юк,
Илен кем сөеп туйган? Кем сүзе – нинди алмашлык?
1) исем алмашлыгы;
2) рәвеш алмашлыгы
3) сан алмашлыгы;
4) сыйфат алмашлыгы.
6. Бер җирдә юк андый ак каеннар, Бер җирдә юк андый урманнар (Һ.Такташ). Андый сүзе – нинди алмашлык?
1) исем алмашлыгы;
2) рәвеш алмашлыгы
3) сан алмашлыгы;
4) сыйфат алмашлыгы.
7. Ничә яу, сугышлар аркылы Син җиңеп чыккансың, Ватаным (Р.Вәлиев).
Ничә сүзе – нинди алмашлык?
1) исем алмашлыгы;
2) рәвеш алмашлыгы
3) сан алмашлыгы;
4) сыйфат алмашлыгы. Танып белү:
уй-фикерне сөйләмдә һәм язма формада аңлап һәм ирекле оештыру.
Белемнәрне системага салу.
4 мин.
Максат: алган белемнәрне куллану һәм ныгыту. Алмашлыклар кулланып, яхшы теләкләр теләгез.

Яхшы билгеләр генә алыгыз Укучылар парларда эшлиләр, бер-берсенә, алмашлыклар кулланып, яхшы теләкләр телиләр.
Регулятив: үзләштерелгән һәм үзләштереләсе белемнәрне аера белү һәм төшенү, үзләштерелгәннең сыйфатын һәм белү дәрәҗәсен аңлау.
Рефлексия
6 мин.
Максат: үз эшчәнлегеңә кире кайтып бәя бирү.
Үз эшеңне бәяләүгә юнәлтелгән сораулар куела.
Тейк оф тач даун (Take off-Touch down)
(килешсәк торабыз, килешмәсәк утырабыз)
Без дәрестә + яки – билгесе белән җавап бирәчәкбез
Укытучы укучылар белән берлектә эшкә йомгак ясый.
Өй эше бирү һәм аңлату.
Өй эше;
алмашлыклар кулланып, “Үзем турында үзем” темасына хикәя язып килергә. Иптәшенең эшенә һәм индивидуаль чыгышларга, үз эшләренә укучылар бәя бирәләр, билге куялар.
Танып белү: эш –хәрәкәтләрнең алымнарын һәм шартларын , эшчәнлекнең барышын һәм нәтиҗәләрен тикшереп бару һәм бәяләү.
Мотивлаштыру - 2 мин.
Актуальләштерү - 6 мин
Эшкә кызыксыну тудыру. Максат: дәреснең темасын билгеләү.
Аңлау өчен авыр тоелган сорауны ачыклау өчен сынап карау этабы - 4 мин.
Кыенлыктан чыгу планы. (яңа белемнәрне куллану) - 5 мин.
Планны тормышка ашыру/яңа белемне куллану. 6 мин.
Үз-үзеңне тикшерү өчен мөстәкыйль эш - 6 мин.
Белемнәрне системага салу - 4 мин. Максат: алган белемнәрне куллану һәм ныгыту.
Рефлексия - 6 мин. Максат: үз эшчәнлегеңә кире кайтып бәя бирү.
Сыерчык оясына каршы тәрәзә башында бер карт Чыпчык утыра. Ул ничә еллардан бирле шунда тора иде... Яңа кунакларга аның артык исе китмәде. “Аларның сайраулары колагымны тондырып бетереләр, рәхәтләнеп йокларга да ирек бирмәсләр, ” - дип уйлады.
Чынлап та, шулай булып чыкты. Монда Чыпчык яши дип тормадылар, алар көне буе өздереп-өздереп сайрадылар.
Чыпчыкның сыерчыкларга бик ачуы килде, аларга ямьсез тавышы белән җикеренде:
-Сез бөтен тынычлыгымны боздыгыз. Ичмасам, чыпчыклар төсле сайрый алсагыз икән...

Нинди сүз төркемен алыштыруларына карап,
алмашлыклар түбәндәге төркемчәләргә бүленәләрМисал Соравы Нинди сүз төркемен алыштыра? Нинди алмашлык була?
Ул
ничә еллардан бирле
шунда тора иде. кем?
ничә
кайда (тәрәзә башында) исемне алыштыра
санны алмаштыра
исемне алыштыра
исем алмашлыгы
сан алмашлыгы
исем алмашлыкгы
Чынлап та, шулай булып чыкты.
Монда Чыпчык яши дип тормадылар,
алар көне буе өздереп-өздереп сайрадылар.
ничек?
кайда (тәрәзә башында)
кемнәр? рәвешне алыштыра
исемне алыштыра
исемне алыштыра
рәвеш алмашлыгы
исем алмашлыгы
исем алмашлыгы
Чыпчыкның сыерчыкларга бик ачуы килде, аларга ямьсез тавышы белән җикеренде:
-Сез
бөтен тынычлыгымны боздыгыз. Ичмасам, чыпчыклар төсле сайрый алсагыз икән...
кемнәргә?
кем?
нинди?
исемне алыштыра
исемне алыштыра
сыйфатны алмаштыра исем алмашлыгы
исем алмашлыгы
сыйфат алмашлыгы
Укучыларга
Нинди сүз төркемен алыштыруларына карап,
алмашлыклар түбәндәге төркемчәләргә бүленәләрМисал Соравы Нинди сүз төркемен алыштыра? Нинди алмашлык була?
Ул
ничә еллардан бирле
шунда тора иде. кем?
ничә
кайда (тәрәзә башында) исемне алыштыра
санны алмаштыра
исемне алыштыра
исем алмашлыгы
сан алмашлыгы
исем алмашлыкгы
Чынлап та, шулай булып чыкты.
Монда Чыпчык яши дип тормадылар,
алар көне буе өздереп-өздереп сайрадылар.
ничек?
кайда? (тәрәзә башында)
.................? ........ алмаштыра
....... алмаштыра
...... алмаштыра
... алмашлыгы
.... алмашлыгы
... алмашлыгы
Чыпчыкның сыерчыкларга бик ачуы килде, аларга ямьсез тавышы белән җикеренде:
-Сез
бөтен тынычлыгымны боздыгыз. Ичмасам, чыпчыклар төсле сайрый алсагыз икән...
................?
................?
.................?
исемне алыштыра
........ алмаштыра
......... алмаштыра ........ алмашлыгы
..... алмашлыгы
........ алмашлыгы
1. ЯЛАНАЯК, ТАТАРСТАН, БЕЛМИЧӘ, АРЫП-ТАЛЫП, ӘДӘБИ, КУШЫМЧА, АТНА-УН, КӨН, АКРЫН, БАКЧАДАГЫ, СИХРИ, ЙӨРҮ, ЯРТЫ, БҮГЕН, ҮГИ АНА ЯФРАГЫ, ӘДӘПЛЕ, НЫГЫДЫ, ГЫЙМАДИЕВ
БОАР БАРЫСЫ ДА МӨСТ. СҮЗ ТӨРКЕМНӘРЕ, ЧӨНКИ ...
... СОРАУГА ҖАВАП БИРӘ
... ҖӨМЛӘ КИСӘГЕ БУЛА
Ү З Б Ә Я 2. Дәв..., гаде..., әм...а, г...дәт, мә...әкать, һәйкә..., фиг...ль, тән...ыйть
ДӘРЕСНЕҢ ТЕМАСЫ
ИПТӘШ БЕЛӘН ТИКШЕРӘБЕЗ
БӘЯ
3. ТЕКСТТА ТӨГӘЛСЕЗЛЕКНЕ ТАБЫГЫЗ
Нәтиҗә:
алмашлыклар сүзләрне алмаштырып килә
- кабатлаулардан коткара
- сөйләмне матур яңгырашлы, җыйнак итә
БИГРӘК ТӘ ЯЗМА ЭШЛӘРДӘ,
БРТ ИМТИХАНЫНДА
КЫСКА ИЗЛОЖЕНИЕ, СОЧИНЕНИЕДӘ КИРӘК
– А Л М А Ш Т Ы Р У А Л Ы М Ы 4. 158 НЧЕ КУН АЛМАШЛЫКЛАРНЫ ТАБАБЫЗ
1 НЧЕ ВАР – 1 НЧЕ АБЗАЦ – 5 АЛМАШЛЫК
2 НЧЕ ВАР – 2 НЧЕ АБЗАЦ – 3 АЛМАШЛЫК
3 НЧЕ ВАР – 3 НЧЕ АБЗАЦ – 3 АЛМАШЛЫК
Ә Л Е Б Ө Т Е Н А Л М А Ш Л. Б Е Л М И Б Е З, А Л Д А Г Ы Д Ә Р Е С Л Ә Р Д Ә Ө Й Р Ә Н Е Р Б Е З
ТӘРБИЯ
ТЫЙНАК
ӘДӘПЛЕ
ТОЛЕРАНТ
5. 158 НЧЕ КУН. – ТАБЛИЦА БУЕНЧА АЛМ. ТӨРКЕМЧӘЛӘРЕ, УКУЧЫЛАРДА ТАБЛИЦАЛАР ТУТЫРЫЛА 6. ТЕСТ ЯКИ БРТ
Ү З Б Ә Я
7. АЛМАШЛЫКЛАР КУЛЛАНЫП, ТЕЛӘКЛӘР ТЕЛӘГЕЗ 8. ӨЙ ЭШЕ