11 сынып?а арнал?ан ?аза?стан тарихы саба?ы «1920-30 жылдарда?ы ?аза?стан м?дениеті»

З. Ескалиева
БҚО, Теректі ауданы
Ақсуат ЖОББ мектептің
тарих пәні мұғалімі

11 класс. Қазақстан тарихы.
Тақырыбы: 1920-30 жылдардағы Қазақстан мәдениеті.
Мақсаты:
Оқушылар тақырыпқа қатысты ақпараттық-теориялық зерттеулермен жұмыс істей отырып, халық ағарту саласына қатысты нақты деректерді анықтау, Қазақстан әдебиеті мен өнері, ғылымының дамуына тоқтай отырып, туған халқының мәдениетіне деген құрмет сезімдері бекітіліп өнер қайраткерлерін естерінде сақтау.
Әдісі: өзіндік шығармашылық сабағы
Сабақтың базалық ұғымы: Қазақстан мәдениеті ұғымынан
Сабақтың тірек ұғымы: 20-30 жылдардағы Қазақстан мәдениетінің дамуы.
Тірек ұғымдар: ағарту ісі, сауатсыздықты жою, жоғары және кәсіптік білім, Ғылым Академиясы, кеңес әдебиеті, өнері.
Сабақтың тәсілі: шығармашылық ізденіс, жұптасып жұмыс істеу, пікірталас, сұрақ-жауап.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі
Үй тапсырмасын сұрау: &18
Араб әліпбиі жоғарыдан берілген бұйрық бойынша латын әліпбиіне қашан көшірілді? 1929 ж
Латын әліпбиі кириллицаға қашан көшірілді? 1940 ж
1921 жылы құрылған облыстық пария ұйымы қашан өлкелік болып өзгертілді? 1925 ж
Қашан Орынборда Қазақстан комсомолының I съезі болды? 1921 ж
Қазақстан мен Түркістандағы талантты комсомол ұйымдастырушысы Ғани Мұратбаевтың өмір сүрген жылдары? 1902-1925(24) жж
Қай жылы Ғани Мұратбаев Түркістан комсомолы орталық комитетінің бірінші хатшысы болып сайланды? 1921 ж
XX ғ. Әйелдер тағдырына байланысты жұмыстарды жүзеге асыруға белсене араласқан Нәзипа Құлжанова өмір сүрген жылдар?1887-1934 жж
БК(б)П Қазақ өлкелік комитетінің бірінші хатшылығына 1925 жылы қыркүйекте орталықтан жіберілген кім? Ф.И.Голощекин
Қазақ АКСР Халық Комиссарлар Кеңесі “Қырғыз және орыс тілдерінің қолданылуы туралы” декретті қашан шығарды? 1923 ж
10. КСРО Кеңестерінің төтенше VIII съезі Кеңес мемлекетінің жаңа негізгі заңы КСРО конституциясын қай жылы қабылдады? 1936 ж 5 желтоқсан
11. Қазақстан Кеңестерінің төтенше X съезі Қазақ КСР-інің жаңа конституциясын қашан қабылдады? 1937 ж наурыз
12.1937 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесіне Республикадан депутат болып сайланған шахтер кім? Т. Күзембаев
13. 1937 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесіне Республикадан депутат болып сайланған комбайншы кім? И.Логвиненко
14. 1937 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесіне Республикадан депутат болып сайланған флотатор кім? Ә. Әлімжанов
15. 1937 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесіне Республикадан депутат болып сайланған сауыншы кім? С. Оңғарбаева
Жаңа сабақ. &19
Сабақтың тақырыбы: “20 - 30-жылдардағы Қазақстан мәдениеті ”
ЖОСПАР:
Ересек адамдардың сауатсыздығын жою.
Халық ағарту ісінің дамуы.
Кәсіптік білім берудің жайы.
Ғылыми – зерттеу жұмыстарының дамуы.
Әдебиеттің дамуы.
Қазақ өнерінің дамуы.
Мәдениетті дамыту жолында кездескен қиындықтар мен нәубеттер.
Оқушылар әр тақырыпша бойынша өз мәліметтерін айтады.
Мұғалімнің әр тақырыпқа қосар қосымша мәліметтері:
Ересек адамдардың сауатсыздығын жою.
1924 жылғы сәуір – “Сауатсыздық жойылсын!” қоғамы құрылды.
1921-1927 жылдары 200мың адам оқып сауатын ашты.
1928 жылдың аяғында сауатты адамдар 25% оның ішінде қазақтар 10 % болды.
1926 жылғы мамыр – “Қазақ АКСР-де бірыңғай еңбек мектептерінің жарғысы” қабылданды.
1931 жылы 15 пен 50 жас аралығындағыларды міндетті түрде жаппай оқыту енгізілді.
2. Халық ағарту ісінің дамуы.
Мәдени құрылыс процесін жеделдетуге ұлттық зиялылар ықпалы ерекше болды:
А. Байтұрсынов - суретті әліппені, мысал-жұмбақтар жинақтарын;
Ж.Аймауытов – қостілдік және ана тілін оқыту әдістемесін;
Ә. Бөкейханов – география оқулығын;
Қ.Сәтбаев (Том университетінің студенті) – алгебра оқулығын құрастырды.
1920-30 жылдары араб әрпімен шыққан басылымды пайдаланғандар “пантюркист”, “панисламист” деп жарияланып, қудалауға ұшырады.
3. Кәсіптік білім берудің жайы.
1928 жыл –тұңғыш педагогикалық институт.
1929 жылы –Алматы зоотехникалық-малдәрігерлік институты.
1930 жыл –Қазақтың ауылшаруашылық институты.
1931 жыл, наурыз –Алматы медицина институты.
1931-1932 жылдар –Орал және Қызылорда пединституттары.
1934 жыл – С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университеті.
1934 жыл– Қазақ кен-металлургия институты.
1925 – 1932 жылдар–педтехникумдар саны 14тен 29ға жетті.
1933 жылы 2 қыркүйек – “Қазақстан үшін кадрлар даярлау” туралы Қаулы жарияланды.
4. Ғылыми – зерттеу жұмыстарының дамуы.
1920 жыл –Қазақстанды зерттеу қоғамы құрылды.
1926 жыл-М.Е. Массон Әулиеатада (Таразда) қазба жұмыстарын жүргізді
1926-1927 жылдар –КСРО Ғылым Академиясының кешенді экспедициясы өлкеде статистикалық-экономикалық, топырақ-ботаникалық, геологиялық, гидрогеологиялық зерттеу жұмыстарын жүргізді.
1932 жыл- КСРО Ғылым Академиясының Қазақстандағы базасы құрылды.
1935 жыл- «Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы»
(I бөлім, авторы С.Асфендияров) жарыққа шықты.
5. Әдебиеттің дамуы.
1934 жылғы 12-18 маусым – Қазақстан жазушыларының I съезі өтті.
1935 жыл – халық поэзиясының алыбы Жамбылдың 90 жасқа толуы Одақ көлемінде атап өтілді.
1936 жыл – С.Сейфуллиннің әдеби қызметінің 20 жылдығы мерекеленді.
30- жылдардағы сталиндік жазалау шаралары қазақ әдебиетінің даму барысын төмендетті. Бірақ социализм идеяларының өрескел бұрмаланғанына қарамастан, қазақ кеңестік әдебиеті нығая түсті.
6. Қазақ өнерінің дамуы.
1922 жыл –Қарқаралыда халық жыршылары бәйгесі өткізілді.
1924 жыл –КСРО халықтары музыкасының Мәскеудегі концертіне М.В.Коцык басқарған Петропавл педагогика училищесінің қазақ хоры қатысты.
1925 – Ә.Қашаубаев Париждегі концертте ән шырқап, күміс медаль иеленді.
1927 –Ә.Қашаубаев Майнда (Германияда) қазақ ән өнерін әйгіледі.
1934 – тұңғыш рет хроникалы фильмдер студиясы ұйымдастырылды.
1936 – Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филормониясы ашылды.
1936 ж мамыр–Мәскеуде қазақ өнерінің алғашқы онкүндігі өтіп, “Қыз Жібек”, “Жалбыр” опералары көрсетілді.
1939 –А.С.Пушкин атындағы Мемлекеттік көпшілік кітапхана ашылды.
Ә.Қастеев (1904-1973 жж) – “Амангелді сарбаздары”, “Түркісіб суреттері”
7. Мәдениетті дамыту жолында кездескен қиындықтар мен нәубеттер.
Сталиндік бюрократизм, жазалау шаралары, репрессия қазақ әдебиетіне орны толмас шығын әкелді.Мысалы, жазықсыз жолмен М.Дулатов түрмеге қамалып, 1935 жылы атылды.
1937-1938 жылдары жазалау шаралары өте күшті өтті. Осы жылдары репрессияға ұшыраған қазақ әдебиеті мен ғылымының белгілі өкілдері: Б.Майлин, І.Жансүгіров, С.Сейфуллин, М.Дулатов, М.Жұмабаев, С.Аспандияров, А.Байтұрсынов,Қ.Жұбанов, М.Төлепов т.б
20- 30 жылдардағы мәдениет
Жағымды жақтары
Жағымсыз жақтары
Сауатсыздықты жою жоғары қарқынмен жүргізілді
Бастауыш білім беру жүзеге асырылды
Жоғарғы оқу орындары мен техникумдар ашылды
Зиялылардың жаңа топтары қалыптасты
Қызыл террор ұлттық зиялыларды жойды
Жаппай идеологияландыру халық мәдениетіне зор нұқсан келтірді.
5.Дәптермен жұмыс.
Түсіп қалған жылдарды тап!
.............жылдың соңында республикада сауаттылар саны 25 пайыз болды.
...........жылы 15 пен 50 жас аралығындағыларды міндетті түрде жаппай оқытуды енгізді.
..........жылы Қазақстандағы тұңғыш жоғарғы оқу орны – Қазақ педагогика институты ашылды.
.........жылы геология және тарих секторлары құрылды.
.........жылы қазақтың тұңғыш ұлттық театры ашылды.
.........жылы Алматыда халық тарихында тұңғыш рет ұйғыр сазды драма театры, ал ..........жылы Қызылордада корей театры ашылды.
.........жылы “Ленфильм” студиясы арқылы “Амангелді” киносы түсірілді.
Оқулықпен жұмыс.
Мәтіннен барлық сандық мәліметтерді тауып жазып, мағынасын аш.
Сабақты бекіту сұрақтары:
Мемлекетке барлық халықтың сауатты болуы не үшін керек?
Қазақстанда ересектердің сауатсыздығы қашан және қалай жойылды?
Мектеп жасындағы барлық балаларды оқыту үшін қандай жұмыстар жүргізілді?
Қазақстандағы көрнекті жазушыларды және олардың шығармаларын ата?
Алғашқы жылдары өнердің қандай жанрлары дамыды,оған үлес қосқан қайраткерлер кімдер?
Бағалау. Үйге тапсырма беру: &19 оқу, тест-сұрақтар дайындап келу.