Эссе Моё педагогическое кредо на татарском языке
Ульяновск ш‰k‰ре
1З нче номерлы муниципаль белем бир_ гимназиясе
“Туган тел укытучысы-2016” б‰йгесе
13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415
Гыйниятуллина Л‰йс‰н Мансур кызы
Ульяновск ш‰k‰ре
Методик киS‰шм‰неS чираттагы утырышы. Бер-бер артлы укытучылар сыйныфларыныS ™лгереше, укыту технологиял‰ре k‰м методлары турында с™йли. Мин директорыбыз, _з эшл‰рен‰ чын к_Sеленн‰н бирелг‰н коллегаларым артыннан к_з‰т‰м: аларныS k‰рберсе инде бай педагогик т‰Gриб‰ туплаган k‰м й™р‰кл‰ренд‰ укучы балаларына карата тир‰н м‰х‰бб‰т k‰м х™рм‰т хисе й™рт_че кешелэр. €йе, бик к_п талантлы педагоглар бел‰н очраштырды мине язмыш, б‰лки шуSа да укытучы k™н‰рен мин иS яхшылар р‰тен‰ керт‰мен.
^земне х‰терл‰г‰нн‰н бирле k‰рвакыт балалар бел‰н эшл‰рг‰ хыялландым. Кечкен‰ чакта ук «м‰кт‰п-м‰кт‰п» уйнарга яраттым, ‰ инде дус кызларым бел‰н уйнарга туры килс‰, минн‰н «укытучы» ролен алу ™чен аларга бик нык тырышырга кир‰к иде.
Мен‰ шулай балачакны к_нелле м‰кт‰п еллары алыштырды. € бу ис‰ иS якты кичерешл‰р k‰м иS к™чле эмоциялэр чоры. Шуна беренче укытучыны да без гомер буена исебезд‰н kэм кунелл‰ребезд‰н чыгармыйбыздыр инде. Мин б_ген д‰ ‰ле язмышымны беренче укытучым Соколова Тамара Григорьевнага тапшырганнары ™чен ‰ти-‰нием‰ меS р‰хм‰тле. Тамара Григорьевна гомерлекк‰ _рн‰к булып ист‰ калучы сир‰к кешел‰рнеS берсе ул. Кызганыч ки, р‰хм‰т с_зл‰рен аныS турыдан-туры узен‰ ‰йт_ м™мкин т_гел, л‰кин булачак k™н‰ремне сайлауда аныS йогынтысы зур булды. Шулай ук язмышымда туганнарныS ролен д‰ билгел‰п _тмич‰ булмый.
Мин укытучылар н‰селенеS ™ченче буыны. Уытучы k™н‰рен‰ м‰х‰бб‰тне миSа яшьт‰н ук ‰бием т‰рбиял‰де. Ул _зе д‰ 40 елга якын гомерен башлангыч сыйныфларны укытуга багышлады. ^зенеS б™тен тырышлыгын, эшч‰нлеген ул балаларны туган телл‰рен k‰м м‰д‰ниятен ™йр‰т_г‰ юн‰лдерде. Б‰лки шуSа да, кечкен‰ чагымда аSа кунакка кайткач, миSа ул халкыбыз тормышыннан, аныS тарихыннан булдыра алганча к_бр‰к с™йл‰рг‰ тырыша иде. Бигр‰к т‰ миSа аныS чигелг‰н с™лгелэр k‰м халкыбызныS милли биз‰кл‰ре т™шерелгэн ™с киемн‰ре саклана торган сандыгын карау ошый торган иде.
Минем ‰нием д‰ ‰бинеS эзенн‰н китеп, _зен‰ татар теле укытучысы k™н‰рен сайлаган,яраткан эшен‰ ул 32 ел гомерен бирде.
Мен‰ шул р‰вешле укытучылар гаил‰сенд‰ т‰рбиял‰неп, мин инде узем‰ бала чакта ук ныклы максат куйдым – Мин _ск‰ч, гаил‰ традициялэ‰рен д‰вам итеп, татар теле укытучысы булачакмын. j‰м мен‰ 1999 елныS 1 сентябренд‰, Ульяновск педагогик университетыS «Рус теле k‰м ‰д‰бияты. Татар теле k‰м ‰д‰эбияты» белгечлеге буенча т‰мамлап, м‰кт‰п бусагаларын инде тулы канлы укытучы буларак атлап кердем.
Д™рес, беренче м‰лл‰рд‰ курку хисе бар иде эле. Тик миSа укучыларымныS зур ышаныч бел‰н каравы, ‰ м‰кт‰п k‰м университет укытучыларыныS зур ™метл‰р баглап калуы минд‰ге шикне GиS‰рг‰ ярд‰м итте! Н‰къ мен‰ шушы к™нн‰н башлап мин _з k™н‰рем‰ чын м‰гън‰сенд‰ гашыйк булдым. Ул вакыттан сон купме сулар акты, тормышымда к_п кен‰ ‰йберл‰р _зг‰рде, ана карамастан, мин ‰ле д‰ _зем сайлаган k™н‰рг‰ тугры булып калам. Артымда k™н‰ри эшч‰нлегемнеS 22 елы тора, тик узган k‰рбер елны мин ‰ле кич‰ге к™н кебек кен‰ иск‰ алам
j‰р к™нне мина укучыларымнын й™зл‰г‰н к_зл‰ре бага. € шушы парталар артында ис‰ илебезнеS кил‰ч‰ге утыра. j‰м миSа да шушы кил‰ч‰кт‰ яш‰рг‰ туры кил‰ч‰к. Дим‰к мин укыткан балаларныS нинди булып _с_л‰рен‰ k‰м т‰рбиял‰н_л‰рен‰ илнеS кил‰ч‰ге ген‰ т_гел, шулай ук минем _з кил‰ч‰гем д‰ б‰йл‰нг‰н.
Мин гади укытучы гына тугел. Мин – беренче укытучы! МиSа укучыныS тормышына гына т_гел, ‰ аны‰ гаил‰сен‰ д‰ кереп, алар бел‰н тыгыз элемт‰д‰ булырга кир‰к. €ти-‰нил‰р миSа бернинди алтыннарга да тормаслык, б‰хасез балаларын ышанып тапшыралар. ^зенен баласынын м‰кт‰пт‰ ничек укуы, дуслары, классташлары бел‰н ничек аралашуы турында кызыксынмаган бер ген‰ ата-ана да юктыр. j‰м мен‰ беренче укытучыдан баланыS м‰кт‰пт‰ге тормышы ничек булуы, ата-аналарныS м‰кт‰пк‰ карашы формалашу, аларныS м‰кт‰п бел‰н хезм‰тт‰шлек ит_-итм‰ве д‰ миSа б‰йл‰нг‰н. Зур Gаваплылык й™кл‰нг‰н миSа: ничек кен‰ укучыларым k‰м ‰ти-‰нил‰р тарафыннан булган ышанычны югалтмаска, тукми-ч‰чми азакка кад‰р Gиткерерг‰ соS?!
Нинди ген‰ х‰лд‰ калса да укытучыда укучыга карата х™рм‰т хисе югалмаска тиеш дип саныйм мин. Бары тик х™рм‰т, ышаныч, балаларга карата эчкерсез м‰х‰бб‰т кен‰ укытучыга укучыларын чынлап торып аSларга ярд‰м ит‰ч‰к. Балаларда _з фикерл‰рен Gиткерерг‰ ген‰ т_гел, ‰ аларны яклап чыга белерг‰, ак бел‰н караны аерырга ™йр‰терг‰, иGади м™мкинлекл‰рен _стерерг‰, актив тормыш позициясе формалаштырыга, кешелеклелек сыйфатлары т‰рбиял‰рг‰ ™йр‰терг‰ кир‰к. € моSа ис‰ бары тик укытучы _зе балаларга кызыклы k‰м алар бел‰н б_лешер т‰Gриб‰се, белеме булганда гына иреш‰ алачак.j‰рбер укытучы _з укучыларына безне ‰йл‰ндереп алган д™ньяныS яSа чикл‰рен ачып бирерд‰й, аерым рухи потенциалга ия булырга тиеш. МиSа ис‰ мондый м™мкинлекне туган ягымныS, туган халкымныS м‰д‰ниятен, телен ™йр‰ну бир‰. ХалкымныS башка милл‰тл‰р бел‰н дустан‰ яш‰ве, алар бел‰н даими хезм‰тт‰шлекк‰ омтылуы, кунакчыллыгы бел‰н горурланып яшим мин. Укучыларымны да р‰х‰тл‰неп татар халкыныS гореф-гад‰тл‰ре бел‰н таныштырам k‰м башка милл‰тл‰рг‰ карата да аларда м‰х‰бб‰т т‰рбиялим, бу ис‰ бер-берсен тулыландырып яш‰_че к_п милл‰тле регионыбызда аеруча м™хим.
«Эш- тормыштан т‰м табуныS иS яхшы чарасы» дип ‰йтк‰н И.Кант. мин бу сузл‰р бел‰н килеш‰м k‰м к™н д‰ укучыларым янына ашыгып барам, алар бел‰н очрашуны т_земсезлек бел‰н к™теп алам.
Ирт‰г‰ тагын яSа к™н туар k‰м тагын миSа нич‰м‰-нич‰ пар к_з т™б‰лер. УкучыларымныS к_зл‰ре. j‰м ‰лед‰н-‰ле мин бу к_зл‰рд‰ шатлык чаткыларын да, к_з яшьл‰рен д‰, ышаныч утларын да курермен. Юк, бу к_зл‰р яратудан да туктамас, кайгыда да калдырмас, алдамас та. Тик мен‰ алар тора-бара _сер k‰м инде м‰кт‰пне, укытучыларын калдырып м‰кт‰п бусагасыннан зур тормышка аяк басар. Тик тормыш тукталмый: яна укучылар кил‰ч‰к, яSа уку елы башланачак. € мин ис‰ аларны kаман да шул х™рм‰т k‰м м‰х‰бб‰т хисе бел‰н Gылы итеп каршы алачакмын.
Минем педагогик кредом - “Туган телем – б™ек акыл чишм‰се”.
Берд‰м булып, иSне-иSг‰ куеп,
К_м‰кл‰шеп й™кне тартмасак,
Милл‰т язмышына битарафлык
К_рс‰т_г‰ аяк атласак,
Кем соS безг‰ ата-бабаларныS
Гореф – гад‰тл‰рен саклашыр?
Татар телен , ана телен,
Читт‰н торып кемн‰р яклашыр?
ХалыкныS матурлыкка омтылуы, _зенеS рухи байлыгына х‰зин‰ итеп каравы, аны кадерл‰п саклавы, _стер‰ k‰м буыннан-буынга тапшыра баруы k‰ркайсыбызда милли горурлык хисе уята.
Матурлык т™шенч‰се к_пкырлы:
1)беренчед‰н, ул телебезнеS байлыгында, матурлыгында чагыла. Татар теле – д™ньяда булган иS матур k‰м иS бай телл‰рнеS берсе. ХалкыбызныS буыннан- буынга с™йл‰г‰н ‰киятл‰рен, к™йл‰г‰н Gырларын, б‰етл‰рен, зир‰к м‰каль k‰м ‰йтемн‰рен, табышмакларын, м‰з‰кл‰рен укучыларга туган телебезнеS к_рк‰м _рн‰кл‰рен бир‰.
2) татар милли киемн‰ре-_зе бер г_з‰л д™нья .Осталар чикк‰н калфак, к‰л‰п_ш, т_б‰т‰й, читек – к‰вешл‰р, гаG‰еп н‰фис муенсалар, алка – й™зек, чиг_ле алъяпкычлар, к_лм‰кл‰р, камзуллар...Бу _зе бер с‰нгать. Аларда ‰би-бабаларыбызныS з‰выгы чагылган.Минем укучыларым халкыбызныS шушы рухи з‰выклары бел‰н якын таныш булырга тиешл‰р.
3)халкыбызныS гореф –гад‰тл‰рен, йолаларын ™йр‰н_. Йолалар халыкныS тарихы бел‰н тыгыз б‰йл‰нешт‰ торалар.
Татар халкыныS шушы матурлыкларыннан чыгып мин _земнеS эшемд‰ т_б‰нд‰ге максатларны куйдым:
- халкыбызныS культурасын, гореф-гад‰тл‰рен _зл‰штер_;
-туган телебезне сакларга k‰м якларга кир‰клеген т™шендер_;
-татар телен ™йр‰н_г‰ кызыксыну уяту;
- туган телг‰-ана телебезг‰ м‰х‰бб‰т т‰рбиял‰_.
Шулай ук – яшь буынга, ш‰хеснеS ихтияGларын ист‰ тотып, х‰зерге стандартларга Gавап бир‰ торган, конкуренцияг‰ с‰л‰тле, сыйфатлы белем бир_.
j‰р укучыныS с‰л‰тен ачыклау k‰м _стер_ , рухи яктан бай, ирекле, с‰л‰м‰т, киS карашлы, иGади фикерл‰_че, югары ‰хлакый кыймм‰тл‰рг‰ юн‰лтелг‰н гомумм‰д‰ни ихтыяGлары k‰м кызыксынулары булган ш‰хес т‰рбиял‰_ юн‰лешенд‰ эш алып бару да – минем бурычым.
УкучыларныS иGади активлыгын, м™ст‰кыйльлеген _стер_г‰, аларны татарча с™йл‰шерг‰, аралашырга ™йр‰т_г‰, шулай ук толерантлык сыйфатлары т‰рбиял‰_г‰ нык игтибар ител‰.
Укучыларга т™пле белем бир_ максатында мин _земнеS эшемд‰ т™рле уку- укыту алымнарын кулланам.
1) Укучылар телне яратып ™йр‰нсен ™чен мин т™рле интеллектуаль уеннар оештырам. Балалар мондый чараларда бик тел‰п катнаша.Уйлау, фикер й™рт_ с‰л‰тен _стер_г‰ юн‰лтелг‰н уеннар барышында т™рле биремн‰рг‰ Gавап эзл‰_ укучыларныSбелемен тагын да тир‰н‰йт‰, татар с™йл‰мен н‰тиG‰ле _зл‰штер_д‰ ярд‰м ит‰. Уеннар т_б‰нд‰ге этаплардан торырга м™мкин:
“Кем ™лгер?”
“Парын тап.”
“Кем Gитезр‰к?”
“Баскычтан т™ш_” k.б.
2) Т™ркемл‰п эшл‰_. €леге алым укучыларда берд‰млек, оешканлык, бер-береS‰ ярд‰м ит_, коллективизм кебек к_рк‰м сыйфатлар т‰рбиял‰рг‰ ярд‰м ит‰.Бу очракта укучылар , кагыйд‰ буларак 2 т™ркемг‰ б_лен‰л‰р.j‰р т™ркемд‰ татар телен яхшы k‰м начар бел_чел‰р саны тигез итеп билгел‰н‰.
“Т™рле диалоглар т™з_”
“Р‰сем буенча кыска хик‰я с™йл‰_” k.б.
3)СоSгы елларда м‰кт‰пл‰рд‰ яSа эш алымнары кулланыла. УкучыларныS белемн‰рен тиз ген‰ тикшерерг‰ м™мкинлек бир‰ торган к_нег_л‰р файдаланыла. ШуларныS берсе тестлар. (Кайсысы Gил‰к-Gимеш? 1)б‰р‰Sге 2)кишер 3)чия) 4)ч™гендер;
4)М™ст‰кыйль эшч‰нлек.Укучыларны м™ст‰кыйль эшч‰нлекк‰, аларны ™ст‰м‰ м‰глумат чараларыннан - вакытлы матбугат, теле k‰м радио тапшырулардан, интернет аша алынган материаллардан файдалана белерг‰ д‰ ™йр‰т‰м.
^земнеS педагогик эшч‰нлегемд‰ инновацион технологиял‰р (мултимедиа, аудио-видеочаралар куллану) зур урын алып тора.
Эссе
"Туган телем-б™ек акыл чишм‰се"