Конспект урока «С.Г.Чавайн – халык мырызы» иктешлымаш

«С.Г.Чавайн – халык мырызы»
Тема: С.Г.Чавайн- халык мырыз.
Класс: 8.
Типшы: Иктешлышмаш урок.
Цель: тымдымаш. С.Г.Чавайнын ылымаш корныжы, литературный пашажым ланзылымаш;
Тыменьшывлам классикын творчествыжым пакыла шымлаш кымылангдымаш;
Йылмы лывыртымы: сирымы годым да попымы годым йылмым лывыртымаш, ышым пайдараш;
Воспитательый: писательын оьбразшы гачшачмы муландым, халыкым, пашам яраташ кымылангдымаш;
Кычылтмы материал: слайд, писательын портретшы, книга выставка, карычкывла.
Кычылтмы литература: В.В.Кузнецов, Н.В.Кузнецова 8 класслан учебник-хрестомати. – Йошкар-Ола: Мары книга издательство, 2011. – 232 с.
Урокын планжы:
Организационный момент.
Урокын темы доно палдарымаш.
Урокын темы дон паша.
Иктешлымаш.
Тонышы паша.
Организационный момент.
Т-шы: Пуры кечы!
Тым-вла: Пуры кечы!
Т-шы: Шыцда. Ку тагачы классышты дежукрный ылеш? Классышты ку тагачы уке?
Тым-вла: Цилан ылыт.
Урокын темы доно палдарымаш.
1.Тымдышын урокын темы дон цельым шындымыжы.
Т-шы: - Мынь таланда ик ядмашым пуэм, а та ответым пушашлык лида. Та палышашлык лида ку гишан мынь попем.
- Пытариш мары писатель, мары литературылан негыцым пиштен. Ку тиды?
Тым-вла: С.Г.Чавайн.
Т-шы: - Тор. Тагачы урокнан темыжы: «С.Г.Чавайн- халык мырызы». Ма тыдын гишан шайыштынна, лудышвлам тыменьынна, а тагачы иктешлена. Тиды мамнан иктешлымаш урок лиеш.
2. Числа донтемым тетрадьыш сирымаш.
- Алда тетрадьым пачына, числа дон темым тетрадьыш сирена: «С.Г.Чавайн- халык мырызы».
3. Ядмашым шындымаш.
- А урок мычашты та техень ядмашеш ответым пушашлык лида: С.Г.Чавайн молы поэт дон писательвла лошты ма доно айыртемалтеш?
Урокын темы дон паша
Словарьный паша.
- Алда, урокнам тынгалмешкына, солварьный пашам эртарена. Ти шамаквлам словарь тетрадьышкына сирена:
Негыц – основание, фундамент;
Пайда- польза.
Айо – праздник.
Тымдышын писатель гишан кытыкын шайыштмыжы.
- Сек пытариок доскашкы анжалына. Тиды Сергей Григорьевич Чавайнын портретшы. Сергей Григорьевич Чавайн- мары халыкын яратымы писательжы. Тыды литературылан негыцым пиштен. Сек пытаришы шачмы йылмы доно сираш тынгалын. Седындон С.Чавайн ылымыжы годымок тыдым мары литературын пионержы да классикшы манын лымденыт.
- С.Г.Чавайн кышты шачын да тыдын тетя жепшы кыцерак эртен? Тиды гишан маланна К.К. шайышт пуа.
К.К. шайыштмыжы:
-С.Г.Чавайн 1888 ин 6-шы октябырьын Моркы районышты Изи Корамас солаэш незер хресань семняэш шачын. Ясы ылымаш-корныжы тыдым изижы годшенок литературы докы кымылангден. Изижы годымок тыды пашкуды Митри кугуза гыц, тыдын ыдыржы Плаги гыц сылны мырым, тошты предани дон легендым колын. Кого паша пытымыкы, шыжы да тел вадвала С.Чавайнвлан портышкышты кынзылам шыдыраш, тырым тырлаш ыдырвла погыненыт. Паша лошты мырым мыреныт, тыштым тыштеныт, ямакым колтеныт. Ныны логыц Плаги айыртемалтын. Тыды шукы ямакым пален, пиш мастарын шайышт мыштен. С.Г.Чавайн варажы тенге сирен: «Мынь Плаин ямакшым пиш яратен колыштынам, кынамжы йыдпел яктеаат амалыдела…».
Кангыж вереман сола тетявла доно иквареш имни пукшаш каштын. Айо годым ырвезы халыкын мадмыштым, ыдырвлан сылны мырыштым куанен колыштын.
Халык поэзилан шуман ырвезы ышке аважы гыцат, Татьяна Анисимовна гыцат шукы мырым, ямакым колын.
- Тау.
Тымдышын шайыштмыжы.
- Вет тенге С.Г.Чавайн изи годшенок мары литературы докы шумангын.
Ынде алда атя-аважын, шачмы портшым анжалына. (слайд)
- А кыцерак вара писатель ышке произведенивлажым сираш тынгалын? Тиды гишан маланна К.Е. келеса.
5. К.Е. шаяжы:
-1904 ишты. Унчы школым тымень пытарымыкы. С.Чавайн Казаныш учительский семинариш тыменяш пыра. Тышты руш классиквлан творчествышты доно келгынрак палымы лиэш. Варажы ышке сираш тынгалеш. 1905 ин пытариш лыдышым сира «Оты» маналтеш.
«Оты» лыдышм К.Е.сылнын лыдын пуа.
- Ти лыдышым 45 йылмышкы сарымы.
1920 ишты тыды журналист, редактор семынь пашам ышта. 30-шы ивлашты шукы шайыштмашым, поэмым, пьесым сира. Ныны лошты «Элнет» роман улы.
Ребусвлам палымаш.
- Тангвла, алда ынде ма та доныда каналтена. Ребусвлам палена. Ти ребусвлашты писательын произведенивлажы анжыкталтыныт. (ребусвлам палымаш).
- С.Г.Чавайн тетявлалан пиш шукым сирен. Ныны лошты лыдышыжы, шайыштмашыжы улы.
К.К. «Книга» лыдышым лыдмыжы.
Тымдышын тыштым тыштымыжы.
- Тетявла, мамнан махань шылдыран тангна улы?
- Кеквла.
- Тор. С.Г.Чавайн кеквла гишан шукы лыдышыжы сирен.
- Тетявла, а ма кыце кеквлам перегышашлык ылына?
- Ныным пукшаш, нынылан улявлам ышташ келеш.
-Тетявла. Кеквлам яраташ да перегаш келеш, лулаш, лудыкташ ак кел. Кеквла махань пайдам маланна кандат?
-……
-Ныны мамнан садвичынам, нырнам, алыкнам, шыргынам шукш да капшангы гыц перегат. Кек – мамнан палшышына.
- Тетявла, а малын С.Г.Чавайным халык мырызы маныт?
- ………
- Тор. Тыды ышке произведенивлажым халыклан сирен, тышты халыкын ылымашыжы гишан анжыктен. Кыды-ти лыдышыжым мырышкы сартымы. Алда, ынде тыдын «Мукш» мурыжым колышталына. «Мукш» мыры йонгалтеш
-С.Г.Чавайн А.С.Пушкин доно ик рядышты шалга. Но тыдын ылым-курымжы кытык лин. 1937 ин колен.
Тетрадьеш сирымаш да альбомым анжымаш.
- Йошкар-Олашты 1978 ин 28 июльын С.Г.Чавайнлан памятникым пачмы. Музей-портым 1961 ин 15 октябырьын пачмы, а С.Чавайнлан 100 и теммы лымеш 1988 ин октябырьын у музей-портым Чавайнур солашты пачмы. Физкультминуткы.
С.Г.Чавайнын произведенивлажым руш йылмыш сартымаш.
- Прочитай и переведи названия произведений С.Г.Чавайна.
Лыдышвла: «Ото», «Куги», «Пеледыш айо», «Тел», «Шошым», «Кангыж», «Паша жеп», «У жеп»
Поэмы: «Ыдырвла»
Шайыштмашвла: «Йыланда»Ю, «Шыргышты».
Иктешлымаш.
С.Г.Чавайн кынам шачын?
Тыды кышты шачын?
Тышты кышты тыменьын?
Тетявлалан мазань произведенивлам сирен?
- Ынде ядмашеш ответым пуда: С.Г.Чавайн мары писательвла ло гыц ма доно айыртемалтеш?
- Иктешлен келесен кердына: С.Г.Чавайнын сирымывлажы тетявлалам анжен куштымы да тымдымы пашашты пиш керал да паян.
«Педагог да писатель лишы Чавайн тетявлалан палымашым пумы гыц пасна эче кымда художествнный воспитаним пуаш цацен. Вот тишты тыдын сирымыштыжы тынг значенижы» - келесен А.Асылбаев.
Тонышы паша
- С.Г.Чавайнын икта-махань произведенижылан картиным ыштен толыда.
- Тишаке мамнан урокна пытыш. Цеверын!